പ്രപഞ്ചത്തിലെ ശിവൻ്റെയും ശക്തി ദേവിയുടെയും രണ്ട് ശക്തമായ ശക്തികളുടെ സംയോജനമാണ് ശിവരാത്രി എന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.
ശിവൻ മരണത്തിൻ്റെ ദൈവമായും ശക്തി ദേവി ദുഷ്ടശക്തികളെ ഇല്ലാതാക്കുന്ന ശക്തിയായും അറിയപ്പെടുന്നു.
പുരാണങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, നിരവധി കഥകളും ഐതിഹ്യങ്ങളും ശിവരാത്രി ഉത്സവത്തിൻ്റെ ഉത്ഭവത്തെ വിവരിക്കുന്നു.
ആദിമ സൃഷ്ടിയുടെയും സംരക്ഷണത്തിൻ്റെയും സംഹാരത്തിൻ്റെയും നൃത്തമായ ‘താണ്ഡവ’ ശിവൻ അവതരിപ്പിച്ചത് ശിവരാത്രിയുടെ ശുഭരാത്രിയിലാണെന്ന് ചിലർ വിശ്വസിക്കുന്നു.
മറ്റൊരു പ്രശസ്തമായ ശിവരാത്രി ഐതിഹ്യം ലിംഗപുരാണത്തിൽ പ്രസ്താവിക്കുന്നത് ശിവരാത്രിയിലാണ് ശിവൻ ഒരു ലിംഗരൂപത്തിൽ സ്വയം അവതരിച്ചത്.
അതിനാൽ ഈ ദിവസം ശിവഭക്തർ വളരെ ശുഭകരമായി കണക്കാക്കുന്നു.
അവർ അത് മഹാ ശിവരാത്രിയായി ആഘോഷിക്കുന്നു-ശിവൻ്റെ മഹത്തായ രാത്രി.
മറ്റൊരു കഥ പറയുന്നതിങ്ങനെ :
കഠിനമായ തപസ്സിനും ധ്യാനത്തിനും ശേഷമാണ് പാർവതി ദേവിക്ക് ഭഗവാൻ്റെ ഹൃദയം കീഴടക്കാൻ കഴിഞ്ഞത്.
പരമശിവനും പാർവതിയും വിവാഹിതരായി ഒന്നിച്ച ദിവസമായിരുന്നു ശിവരാത്രി എന്നും ഒരു വിശ്വാസമുണ്ട്.
അതിനാൽ, ഈ ദിവസം അവിവാഹിതരായ സ്ത്രീകൾ ശിവനെപ്പോലെയുള്ള ഒരു ഭർത്താവിനായി പ്രാർത്ഥിക്കുന്നു.
പാലാഴി കടഞ്ഞ കഥയും ശിവരാത്രിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.
പാലാഴി കടഞ്ഞപ്പോൾ സമുദ്രത്തിൽ നിന്ന് വിഷം അടങ്ങിയ ഒരു പാത്രം ഉയർന്നുവന്നു.
ഇത് ലോകത്തെ മുഴുവൻ നശിപ്പിക്കുമെന്ന് എല്ലാ ദേവന്മാരും അസുരന്മാരും ഭയപ്പെട്ടു.
അതിനാൽ ദേവന്മാർ സഹായത്തിനായി ശിവൻ്റെ അടുത്തേക്ക് ഓടി.
ലോകത്തെ മുഴുവൻ ദോഷഫലങ്ങളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കാൻ ശിവൻ വിഷം മുഴുവൻ കുടിച്ചു.
വിഴുങ്ങുന്നതിന് പകരം വിഷം കണ്ഠത്തിൽ പടർന്നു.
ശിവൻ്റെ കണ്ഠം നീലയായി. അദ്ദേഹം നീലകണ്ഠൻ എന്ന് അറിയപ്പെട്ടു. ശിവൻ ലോകത്തെ രക്ഷിച്ച ഒരു സംഭവമായാണ് ശിവരാത്രി ആഘോഷിക്കുന്നത്.
അന്നു രാത്രി ദേവന്മാർ ശിവനെ ധ്യാനിച്ചുകൊണ്ട് ശിവനെ പ്രീതിപ്പെടുത്താനും വിഷം ശരീരത്തിൽ പടരാതിരിക്കാൻ ശിവൻ ഉറങ്ങാതിരിക്കാനും ദേവന്മാർ പല നൃത്തങ്ങളും സംഗീതവും അവതരിപ്പിച്ചു.
അവരുടെ ഭക്തിയിൽ സന്തുഷ്ടനായ ശിവൻ അവരെ എല്ലാവരെയും അനുഗ്രഹിച്ചു.
ശിവൻ ലോകത്തെ രക്ഷിച്ച ഈ സംഭവത്തിൻ്റെ ആഘോഷമാണ് ശിവരാത്രി.
അന്നുമുതൽ, ഈ രാവും പകലും – ഭക്തർ ഉപവസിക്കുന്നു, ജാഗ്രത പാലിക്കുന്നു, ഭഗവാൻ്റെ മഹത്വം പാടുന്നു, രാത്രി മുഴുവൻ ധ്യാനിക്കുന്നു.
ശിവപുരാണത്തിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന മറ്റൊരു കഥ ഇതാണ്:
ഒരിക്കൽ ബ്രഹ്മാവും വിഷ്ണുവും തമ്മിൽ തർക്കിക്കുകയായിരുന്നു.
ഇരുവരിൽ ആരാണ് ശ്രേഷ്ഠൻ എന്ന്.
ഇവർ തമ്മിൽ യുദ്ധമുണ്ടായാൽ അത് ലോകത്തിന് ആപത്തെന്ന് മനസ്സിലാക്കിയ ദേവന്മാർ ഭയന്നുപോയി.
അതിനാൽ അവർ ശിവൻ്റെ അടുത്തേക്ക് പോയി. സഹായം അഭ്യർത്ഥിച്ചു.
അവരുടെ പോരാട്ടത്തിൻ്റെ നിരർത്ഥകത അവരെ ബോധ്യപ്പെടുത്താൻ, ശിവൻ ഒരു വലിയ അഗ്നിയുടെ രൂപം സ്വീകരിച്ചു.
അത് പ്രപഞ്ചം മുഴുവൻ വ്യാപിച്ചു.
ബ്രഹ്മാവും വിഷ്ണുവും മറ്റൊന്നിൻ്റെ മേൽ ആധിപത്യം സ്ഥാപിക്കാൻ ഒരറ്റം കണ്ടെത്താൻ തീരുമാനിച്ചു.
അതിനായി ബ്രഹ്മാവ് ഹംസരൂപം ധരിച്ച് മുകളിലേക്ക് പോയി.
മറുവശത്ത് വിഷ്ണു വരാഹനായി ഭൂമിയിലേക്ക് പോയി.
എന്നാൽ തീയ്ക്ക് പരിധിയില്ല.
അവർ ആയിരക്കണക്കിന് മൈലുകൾ തിരഞ്ഞെങ്കിലും അറ്റം കണ്ടെത്താനായില്ല.
മുകളിലേക്കുള്ള യാത്രയിൽ ബ്രഹ്മാവ് ഒരു കേതകി പുഷ്പം കണ്ടു.
അവൻ കേതകിയോട് അവൾ എവിടെ നിന്നാണ് വന്നത് എന്ന് ചോദിച്ചു;
ഒരു വഴിപാടായി അഗ്നിസ്തംഭത്തിൻ്റെ മുകളിൽ തന്നെ വെച്ചിരിക്കുകയാണെന്ന് കേതകി മറുപടി പറഞ്ഞു.
ബ്രഹ്മാവ് മുകളിലെ പരിധി കണ്ടെത്താനാകാതെ പുഷ്പം സാക്ഷിയായി വാങ്ങി വന്നു.
ഇതോടെ ശിവൻ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു.
ബ്രഹ്മാവ് ഏറ്റവും ഉയർന്ന പരിധി കണ്ടെത്താനായില്ലെങ്കിലും കണ്ടെത്തിയതായി കള്ളം പറഞ്ഞു.
ശിവൻ അദ്ദേഹത്തെ ശിക്ഷിക്കുകയും ആരും ഇനി ബ്രഹ്മാവിനെ ആരാധിക്കില്ലെന്നും ശപിച്ചു.
കേതകി പുഷ്പം പോലും ഒരു ആരാധനയ്ക്കും വഴിപാടായി ഉപയോഗിക്കുന്നതിൽ നിന്ന് വിലക്കപ്പെട്ടു.
ശിവൻ ആദ്യമായി ലിംഗരൂപത്തിൽ അവതരിച്ചത് ഫാൽഗുന മാസത്തിലെ ഇരുണ്ട മാസത്തിലെ 14-ാം ദിവസമായതിനാൽ ആ ദിവസം വിശേഷാൽ ശ്രേഷ്ഠമാണ്.
അത് മഹാ ശിവരാത്രിയായി ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ ദിവസം ശിവനെ ആരാധിക്കുന്നത് സന്തോഷവും സമൃദ്ധിയും നൽകുമെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ലോകമെമ്പാടുമുള്ള നിരവധി ശിവക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ശിവഭക്തർ പ്രത്യേക പൂജയും ഉപവാസവും അനുഷ്ഠിക്കുന്നു.
അവർ ശിവലിംഗത്തിൽ പാൽ അഭിഷേകം ചെയ്യുകയും മോക്ഷത്തിനായി പ്രാർത്ഥിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
നിരവധി ഭക്തർ രാത്രി മുഴുവൻ പ്രാർത്ഥിക്കുകയും ശിവനെ സ്തുതിച്ച് മന്ത്രങ്ങൾ ജപിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
നല്ല ഭർത്താവിനെയും സന്തോഷകരമായ ദാമ്പത്യജീവിതവും ലഭിക്കാൻ സ്ത്രീകൾ പ്രാർത്ഥിക്കുന്നു.